"Diễn đàn Xã hội Dân sự": Tổ chức hay Diễn đàn?

Được biết 0h00 ngày 23.9.2013 "TUYÊN BỐ Về thực thi quyền Dân sự và Chính trị" (Tuyên bố 23.9) của 130 vị nhân sĩ và trí thức yêu nước trong và ngoài nước ký tên (đợt đầu) đã ra đời. Và sau 06 đợt đã có tổng số khoảng 800 người đã ký tên ủng hộ bản tuyên bố này. Số lượng này cho thấy cuộc vận động lần này của những người chủ trương thành lập "Diễn đàn Xã hội Dân sự", một diễn đàn với mục đích nhằm trao đổi và tập hợp các ý kiến nhằm góp phần chuyển đổi thể chế chính trị của nước ta từ toàn trị sang dân chủ một cách ôn hòa cũng không tạo ra được sức thu hút đáng kể lẽ ra nó sẽ phải có.

Đây là chủ trương đúng đắn, đáng mừng. Đặc biệt là phù hợp với xu hướng chung của thế giới tiến bộ, mà chính trị xã hội dựa theo công thức Nhà nước Pháp quyền - Xã hội Dân sự - Kinh tế thị trường. Nhưng quan trọng nhất một vấn đề nghiêm túc và quan trọng như thế, thì những người chủ trương thành lập "Diễn đàn Xã hội Dân sự" cần phải được suy tính một cách thấu đáo để có các quyết định đúng đắn giúp cho "Diễn đàn Xã hội Dân sự" phát huy tính hiệu quả trong hoạt động của mình. Đó là phải làm sao để ý chí của những người ký tên ủng hộ trở thành những hành động được thể hiện trong cuộc sống, chứ đừng để ký tên rồi kết cục lại giống như các vụ việc khác. Đó là nguyên nhân mà "Diễn đàn Xã hội Dân sự" cần phải là một tổ chức Xã hội Dân sự hoàn chỉnh và thực thụ?

Nếu xem kỹ Bản Tuyên bố 23.9", đặc biệt là mục đích của nó là "nhằm trao đổi và tập hợp các ý kiến nhằm góp phần chuyển đổi thể chế chính trị của nước ta từ toàn trị sang dân chủ một cách ôn hòa" thì dễ khiến người ta cho rằng nó cũng chẳng có cái gì mới mẻ nếu so với các diễn đàn (forum) chính trị khác, có khác thì chỉ khác ở cái tên. Vì khái niệm "Diễn đàn trực tuyến, hay được gọi là forum, là nơi để cho người dùng Internet trao đổi thảo luận. Phương thức thường được dùng trong diễn đàn trực tuyến là người đầu tiên gửi lên một chủ đề (topic, thread) trong một đề mục (category, forum) và sau đó những người tiếp theo sẽ viết những bài góp ý, thảo luận lên để trao đổi xung quanh chủ đề đó.". Trên thực tế hình thức diễn đàn (forum) cũng đã bắt đầu lạc hậu, nhất là khi các mạng xã hội khổng lồ như Facebook, Twitter... trở nên phổ biến và trở thành nhu cầu của một bộ phận những người sử dụng internet ở Việt nam. Đồng thời việc trao đổi các ý kiến nhằm góp phần chuyển đổi thể chế chính trị của nước ta từ toàn trị sang dân chủ một cách ôn hòa cũng đã có quá nhiều địa chỉ websit, diễn đàn... tiếng Việt còn tồn tại hay đã biến mất từng tồn tại hơn chục năm trước đây.

Nói như vậy không phải là chuyện bàn lùi. Tôi không tin những người chủ trương thành lập "Diễn đàn Xã hội Dân sự" suy nghĩ ngắn như vậy, và chắc chắn họ không chỉ muốn những người ký tên ủng hộ "TUYÊN BỐ Về thực thi quyền Dân sự và Chính trị" có cái đặc quyền là thành viên khi tham gia Diễn đàn này. Có lẽ rằng những người chủ trương thành lập "Diễn đàn Xã hội Dân sự" có chủ ý nhằm để thành lập một tổ chức xã hội và dân sự tự nguyện. Để tạo nên cơ sở của một tổ chức xã hội tự vận hành, hoàn toàn khác với các cấu trúc quyền lực của nhà nước mà ta thường hiểu dưới nghĩa Xã hội Dân sự. Điều này chúng ta đã thấy ở Công đoàn Ðoàn kết ở Ba Lan, Hội Văn hóa Ucraina ở Liên Xô hay Phong trào Hiến chương 77 ở Tiệp khắc v.v... trước đây (!?). Và trang Diễn đàn "Xã hội Dân sự" ngoài mục đích là trang website chính thức của tổ chức có tên "Diễn đàn Xã hội Dân sự", và sẽ là một bước đệm để làm giai đoạn chuyển tiếp khi điều kiện cho phép tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự" chính thức ra đời và đi vào hoạt động. Vậy điều kiện đó ở đây là gì và điều kiện đó đang nằm ở đâu? Phải chăng đó là sự cho phép công nhận của chính quyền hay vì chưa thoát ra khỏi nỗi sợ hãi?

Đánh giá về sự ra đời của "Diễn đàn Xã hội Dân sự", nhà báo Lê Diễn Đức trên trang facebook cá nhân có viết rằng " Đây là một điều ảo tưởng. Thể chế độc tài toàn trị là thể chế độc tôn của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thể chế này không bao giờ tự nguyện chia sẻ quyền lực khi còn ở thế mạnh. Khi và chỉ khi bị áp lực tranh đấu quyết liệt, đông đảo và rộng khắp của toàn dân, thậm chí đổ máu, với ước nguyện thay đổi hệ thống chính trị, thì chế độ này may ra mới ngồi vào bàn thương lượng, nhượng bộ, hoặc phải chấp nhận các yêu sách của quần chúng. Diễn đàn Xã hội Dân sự, thật khó mà có thể góp phần chuyển đổi thể chế toàn trị này qua dân chủ một cách ôn hoà "bằng trao đổi và tập hợp các ý kiến". Ít ra ở Miến Điện cũng đã có hàng ngàn người bị dìm trong bể máu, phong trào đối lập phát triển, cộng với áp lực quốc tế, thì tướng Thein Sein mới buộc phải chấp nhận có chân các đại biểu của đảng của bà Aung San Suu Kyi trong quốc hội. Tiến trình chuyển hoá ôn hoà bắt đầu từ đây, nhưng vẫn còn đầy những thận trọng và gian nan."

Tôi đồng tình với ý kiến của nhà báo Lê Diễn Đức, nếu như "Diễn đàn Xã hội Dân sự" chỉ là một diễn đàn có trang thông tin điện tử là nơi bày tỏ ý kiến của các tổ chức, các nhóm, các cá nhân cùng theo đuổi mục đích nêu trên. Nhưng ngược lại "Diễn đàn Xã hội Dân sự" là một tổ chức Xã hội Dân sự hoàn hảo thì đây là một lựa chọn thông minh. Với điều kiện những người chủ trương thành lập không được tránh né hai chữ tổ chức. Vì đó là lý do và là điều quan trọng nhất là cần phải có một tổ chức hạt nhân làm tiền đề cho sự tồn tại và phát triển của Xã hội Dân sự ở Việt nam được hình thành một cách bài bản. Theo định nghĩa thì "Xã hội dân sự là xã hội trong đó các tổ chức khác nhau của các công dân như đảng phái, công đoàn, hợp tác xã, nhóm,...thực hiện mối liên hệ giữa công dân với nhà nước, không để cho nhà nước áp bức các công dân của mình". Các tổ chức Xã hội Dân sự có đặc tính chung là các tổ chức hoạt động độc lập và không chịu sự chi phối của Nhà nước và chỉ khi đó thì các tổ chức Xã hội Dân sự mới có thể hoạt động một cách hiệu quả mà không bị nhà nước kìm chế.

Hiện nay ở Việt nam, các tổ chức Xã hội Dân sự hoạt động hợp pháp được biết đến đó là các tổ chức phi chính phủ (NGO). Tuy vậy, các hoạt động của các tổ chức NGO này thường bị giám sát chặt chẽ của nhà nước. Bên cạnh đó người ta còn biết đến các tổ chức mang màu sắc của các tổ chức Xã hội Dân sự trên mạng internet, như nhóm 72, nhóm công dân tự do, nhóm Tuyên bố 258, Câu lạc bộ No-U... Cho dù các nhóm này chưa được tổ chức một cách quy củ và có các hoạt động cần phải có, nhưng ít nhiều nó cũng đã tạo nên các ảnh hưởng nhất định đối với chính quyền. Một điểm cũng cần phải nhắc đến là các tổ chức Xã hội Dân sự không có mục tiêu tranh giành quyền lực với các chính đảng cầm quyền, nhưng nó sẽ là điểm tựa cũng như nền tảng để ủng hộ cho một chính đảng hay tổ chức chính trị có chung mục tiêu và chủ trương khi cần thiết. Và thành viên của các tổ chức Xã hội Dân sự, khác hẳn với đảng viên hay hội viên của các chính đảng, các tổ chức chinh trị, đó là ngoài một số nhân vật chủ chốt chịu trách nhiệm đối với tổ chức thì những thành viên chỉ đóng vai trò các ủng hộ viên của tổ chức. Họ hầu như không chịu bất cứ ràng buộc gì đối với tổ chức ngoài sự tình nguyện, để đóng vai trò cá nhân của mình thông qua các tổ chức Xã hội Dân sự để thúc đẩy cơ chế kiểm soát và điều chỉnh đối với hệ thống nhà nước. Do đó trong thể chế dân chủ nghị viện thì các tổ chức Xã hội Dân sự sẽ không bao giờ xuất hiện trong nghị trường, mà nếu có thì sự xuất hiện của các lãnh tụ của tổ chức Xã hội Dân sự thì sẽ dưới màu áo của một đảng chính trị khác. Vai trò quan trọng nhất của tổ chức Xã hội Dân là sự thể hiện thông qua các hoạt động của nền chính trị "đường phố" để tạo áp lực. Đây là yếu tố lý luận cần nhấn mạnh, để tạm coi là có thể tạo sự an toàn trong thể chế toàn trị ở Việt nam.

Một tổ chức Xã hội Dân sự cũng là một hình thức Hội đoàn, nhưng phạm vi bao phủ của nó rộng rãi hơn và điều cốt yếu nó là mang tính tập hợp thành viên tham gia các hoạt động cụ thể trên cơ sở tự nguyện. Nhiều người vẫn cho rằng tính nguy hiểm của một tổ chức Xã hội Dân sự sẽ ít hơn so với các chính đảng hay các tổ chức chính trị khác. Tuy vậy đảng CSVN thì họ luôn coi rằng "“Xã hội dân sự” – một thủ đoạn của diễn biến hòa bình". Vì theo họ "Xã hội dân sự là gì, đây có phải là một trong các phương thức hoạt động nhằm chuyển hóa chế độ mà những thế lực chủ mưu diễn biến hòa bình (DBHB) đã áp dụng thành công ở Ðông Âu, Trung Ðông, Bắc Phi, và hy vọng sẽ thành công ở Việt Nam?". Nói như thế để lường trước và nhận thấy sự thật, không được tránh né.

Do đó, "Diễn đàn Xã hội Dân sự" phải là một tổ chức phi lợi nhuận, do những người cụ thể ở trong hay ngoài nước lãnh đạo và chịu trách nhiệm. Nguồn tài chính cho "Diễn đàn Xã hội Dân sự" là các khoản thu từ các ủng hộ viên và các nhà hảo tâm. Một điều quan trọng là, tổ chức này cần phải có là biểu tượng hay biểu trưng của mình để các ủng hộ viên thông qua việc trưng biểu tượng này để bày tỏ ủng hộ của mình đối với các hoạt động của tổ chức phát động. Chứ không thể kiểu chung chung, để những người chủ trương thành lập "Diễn đàn Xã hội Dân sự" ẩn mình trong danh sách những người ký tên vàoTuyên bố 23.9 như hiện nay, theo lối cả làng nhận tội đánh chết hai kẻ trộm chó ở Bắc giang. Đã xác định làm chính trị thì cần phải có đầy đủ mọi tố chất, trước hết phải là lòng dũng cảm. Chắc chắn nhóm chủ trương khởi xướng Tuyên bố 23.9 đã có danh sách một ban lãnh đạo lâm thời của tổ chức này, song vì nhiều lý do mà họ chưa công bố. Điều đó cũng khiến cho uy tín và sự thu hút của tổ chức này đã và đang có nhiều hạn chế nhất định trong việc thu hút lực lượng ủng hộ. Cứ thử tưởng tượng rằng, tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự" có một bộ chỉ huy với các nhân vật có tên tuổi trong và ngoài nước và có số lượng ủng hộ viên khoảng một vạn người. Đồng thời có sự thống nhất hành động với các tổ chức và nhóm khác dã có như Hội đồng Giám mục, nhóm các chức sắc tôn giáo, nhóm công dân tự do, nhóm Tuyên bố 258, Câu lạc bộ NoU, v.v... hoặc của nhiều cá nhân ở trong và ngoài nước mang tinh thần yêu nước và khát vọng dân chủ thì cái gì cũng đều rất có thể.

Ở đây phải coi là vấn đề nghiêm túc, là vấn đề lập Hội. Cho dù trên thực tế pháp luật ở Việt nam không cho phép, nhưng văn bản Hiến pháp Nước Cộng hòa XHCN Việt nam năm 1992 có thừa nhận. Có nghĩa rằng việc làm đó không trái pháp luật mà là do pháp luật chưa có hay vi hiến. Lỗi đó hoàn toàn thuộc về nhà nước và chính quyền. Do đó vấn đề đặt ra ở đây là bước tiếp theo "Diễn đàn Xã hội Dân sự" sẽ phải thực hiện vai trò liên kết mối liên hệ giữa công dân với nhà nước, không để cho nhà nước áp bức các công dân của mình trong vấn đề lập Hội. Thử hỏi vấn đề này các vị nhân sị và trí thức yêu nước khả kính đã ký tên không làm thì ai sẽ làm? Và chắc chắn rằng họ thừa kiến thức, khả năng thực hiện được điều đó.

Được biết những vị tham gia ký tên ủng hộ Tuyên bố 23.9 hầu hết là khách quen của hàng loạt các Kiến nghị, Tuyên bố... của các vị nhân sĩ và trí thức yêu nước trong và ngoài nước trong thời gian qua. Do vậy, cũng như con rắn phải có đầu, một tổ chức Xã hội Dân sự  phải có những người lãnh đạo cụ thể. Đây không chỉ là đòi hỏi của thời cuộc mà nó còn là trách nhiệm của tổ chức này. Chỉ có thể như thế thì tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự" mới trả lời được điều thắc mắc của không ít người quan tâm đến tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự" và sẽ có nhiều người ký tên tham gia và ủng hộ. Quan trọng hơn nó sẽ hình thành và phát triển để trở thành tổ chức trọng tâm của Xã hội Dân sự, có khả năng làm đối trọng và góp phần chuyển đổi thể chế chính trị của Việt nam từ toàn trị sang dân chủ một cách ôn hòa

Việc thành lập tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự", để thực hiện vai trò một tổ chức Xã hội Dân sự nhằm giải quyết và thúc đẩy mối liên hệ giữa công dân với nhà nước, không để cho nhà nước áp bức các công dân của mình. Đây là vấn đề lớn, đúng trọng tâm nó khác hẳn với Kiến nghị Bauxite, Đường sắt cao tốc... hay Góp ý sửa đổi Hiến pháp 1992 trong thời gian vừa qua. Đó là sẽ không dừng lại ở việc tham gia ký tên ủng hộ mà là các hoạt động cụ thể do tổ chức "Diễn đàn Xã hội Dân sự" khởi xướng. Việc này cũng tương tự như việc thành lập tố chức Con đường Việt nam, Mạng lười blogger Việt nam v.v ... nhưng nó ở một tầm mức và cấp độ cao hơn nhiều. Do vậy cần phải được thực hiện một cách bài bản, nghiêm túc và chắc từng bước. Điều quan trọng là phải chuẩn bị các thế hệ lãnh đạo dự bị để sẵn sàng kế tiếp nhiệm vụ của tổ chức này.

Từng bước, từng bước... đi vững chắc, chắc chắn sẽ đi tới thành công.

Ngày 01 tháng 10 năm 2013

© Kami

————————
* Đây là trang Blog cá nhân của Kami. Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á châu Tự do RFA