Phóng sự: Về vấn nạn mãi lộ ở Việt nam và những nguyên nhân của nó (phần 1)

Kami
-
Mấy hôm nay, không hiểu lý do gì mà trên Báo Tuổi trẻ có nhiều bài phóng sự về vấn nạn nhũng nhiễu của lực lượng Cảnh sát Giao thông (CSGT) các tỉnh, thành đối với những người điều khiển phương tiện giao thông lưu thông trên Quốc lộ 1A. Cũng theo Báo Tuổi trẻ cho biết chỉ trong vòng 1 - 2 ngày đã có hơn 2.000 phản hồi cho loạt bài mãi lộ này, điều đó cho thấy đây là một hiện tượng đã và đang rất phổ biến trong lực lượng CSGT ở mọi tỉnh, thành phố trong cả nước.

Được biết, ngay sau loạt bài phóng sự nói trên do phóng viên Tuổi Trẻ đã có mặt trên quốc lộ 1A đoạn từ Đà Nẵng ra Hà Nội liên tục từ ngày 20-7 đến 10-8, để ghi lại bức tranh khá toàn cảnh nạn mãi lộ trắng trợn đang diễn ra tại cung đường này. Ngay chiều 6-9, Thiếu tướng Lê Ngọc Nam, phó Tổng cục trưởng Tổng cục Xây dựng lực lượng Bộ Công an, đã yêu cầu xử lý nghiêm các CSGT đã nhận tiền mãi lộ và đại tá Lê Đình Nhường - phó Cục trưởng văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C44) cho biết do những hành vi của các cán bộ chiến sĩ CSGT mà Báp Tuổi Trẻ phản ánh có dấu hiệu vi phạm pháp luật nên lãnh đạo Bộ Công an chỉ đạo C44 vào cuộc giải quyết theo quy định của pháp luật.

Chuyện CSGT vòi tiền mãi lộ của người điều khiển phương tiện, thì là chuyện xưa như trái đất, chắc hẳn trong số chúng ta ai cũng đã từng gặp hay từng là nạn nhân của vấn nạn này.
Bởi nghề CSGT ở Việt nam mình là nghề hái ra bạc, khạc ra tiền, có lẽ chính vì thế trước đây, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an Lê Thế Tiệm từng băn khoăn “không hiểu ngoài đường có cái gì mà ai cũng xung phong ra đứng đường”. Nhưng điều đáng nói ở đây là thái độ hành xử, lời nói... mang đặc tính chất lưu manh, giang hồ trấn lột của những kẻ cướp ngày một số cán bộ chiến sĩ CSGT trong khi thi hành công vụ, tới mức nhà báo phải thốt lên CSGT bây giờ còn ghê hơn cướp cạn!. Tình trạng này diễn ra triền miên, nhiều chục năm nay và ngày càng có xu hướng phát triển mà hình như chính quyền nhà nước cũng đã phải bó tay, bất lực không có khả năng xử lý giải quyết.

Vậy lý do gì đã dẫn tới thực trạng như vậy đã là xói mòn lòng tin của dân chúng đối với chính quyền? Để trả lời câu hỏi nêu trên, tôi xin kể lại một câu chuyện có thật 100% mà tôi là người trong cuộc trực tiếp chứng kiến từ đầu đến cuối (xin không nêu rõ ngày giờ, địa điểm vì lý do an toàn).

Tôi có cậu em tên là S. là Trưởng đại diện tại Hà nội của một Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu lớn có tên tuổi ở Sài gòn, do vậy cậu ta có quan hệ bạn bè rộng rãi và thường xuyên đi giao dịch công tác, chơi bời  ở các nơi. Cách đây không lâu, một hôm cậu em tôi ngỏ ý mời tôi đi chơi và xem Casino ở một khu nghỉ mát, theo cậu ta nói nhân tiện em với cậu T. bạn em đi chơi ba ngày, anh rỗi đi cùng bọn em vào xem Casino cho biết. Phần tôi, cũng nhân cũng vào đợt nghỉ dài ngày hơn nữa đi cùng với ai chứ cùng cậu T. thì tôi vốn cũng coi như anh em trong nhà, hơn nữa cũng chưa bao giờ được vào Casino nên tôi cũng nhận lời, đi để cho biết.

Sáng hôm đó thứ bảy, cậu em và T. lái xe chiếc xe Mercedes benz C200 gắn biển kiểm soát TP. HCM đến đón tôi ở nhà từ sớm. Khi lên xe xong xuôi đâu đó, khi xe đang chạy tôi hỏi vui cậu T. :

- Sao anh nghe S. nói chú có chiếc xe ô tô khủng, biển bốn số 9 - tứ quý của chú em đâu sao không đi, mà đi xe của S. em tôi?

Khi ấy T. đang ngồi lái xe, không quay lại chỉ cười và bảo:

- Em ngại mang xe em vào những chỗ chơi bời ấy, sợ họ biết rồi ảnh hưởng đến ông già.

Nghe T.nói vậy cậu S. em tôi đang ngồi ở ghế trước cười và bảo:

- Ông phải nói xe của ông bốn số 9 nhưng là biển xe nhà quê, em không dám đi vì xấu hổ cho nhanh, ông già ông giếc cái gì ở đây.

Nghe vậy, cả mấy anh em cùng cười vui vẻ. Cũng xin nói thêm cậu T. là con một ông Bí thư Tỉnh ủy một tỉnh lớn bán sơn địa ở phía bắc, vốn là đàn em của bác Nông, tuy con quan nhà quê nhưng được cái T. cũng có học hành đàng hoàng, không giống ông đàn anh của cậu ta là anh Bí thư tỉnh ủy tỉnh B. Nhưng theo như cậu S. em tôi nói thì khi nó (cậu T.) ở tỉnh nhà nó thì cỡ "vua" ở tỉnh thì cũng phải gọi nó bằng anh, theo đúng luật truyền thống của mấy cậu con ông cháu cha thời nay. Xe chúng tôi chạy buổi sáng sớm, đường vắng nên xe chạy nhanh, chẳng mấy chốc, xe của chúng tôi đến cửa ngõ thành phố H, bỗng cậu S. em tôi phát hiện và quay sang bảo cậu T.:

- Chạy xe chậm thôi, chỗ này hay có CSGT kiểm tra ở phía trước đấy.

Nghe vậy T. cũng cho xe giảm tốc độ và vội đeo dây an toàn. Chỉ một chốc, khi xe chạy tới chốt CSGT thì tôi thấy có 4 - 5 nhân viên CSGT đang làm nhiệm vụ chặn kiểm soát xe lưu thông trên đường và khi ấy trước mặt ngay lập tức đã thấy một viên CSGT đeo kính đen giơ gậy điều khiển ra hiệu cho xe đỗ vào mép đường để kiểm tra. Khi xe dừng lại, viên CSGT khệnh khạng tiến tới dùng gậy điều khiển gõ vào cửa kính chỗ vị trí người lái, T. lập tức xuống kính xe chưa kịp nói gì, viên đại úy (lúc này tôi mới nhìn rõ quân hàm cấp bậc) chẳng giơ tay chào theo điều lệnh gì cả, miệng hỏi trống không:

- Con xe này đẹp nhỉ, xe đi đâu? Cho kiểm tra bằng lái và giấy tờ xe.

Vừa nói viên đại úy vừa nhìn soi vào trong xe, khi ấy cậu T. không nói gì, kiếm và đưa bằng lái, giấy tờ xe các loại cho viên đại úy xem, tôi để ý khi nhận xong giấy tờ, bằng lái gã đại úy chỉ đảo mắt xem qua giấy tờ và hỏi bâng quơ:

- Sao xe đăng ký TP. HCM không chuyển vùng?

Chỉ nói có thế xong, viên đại úy CSGT lẳng lặng cầm giấy tờ xe và bằng lái bỏ đi chỗ khác để tiếp tục chặn các xe ô tô khác. Cậu S. em tôi khi ấy mới bảo:

- Bọn này lại muốn làm luật ấy mà, bọn lái xe cơ quan em lần nào qua đây cũng phải chi cho nó đôi trăm cho xong, hôm nay T. lái nó cũng nghĩ là mình biết luật của Trạm này.

Nghe S. nói vậy, tôi bảo:

- Sao lại thế được, xe chú có đầy đủ giấy tờ, bằng lái sao phải mất tiền cho chúng nó?

Tôi nói cũng kiểu cho qua chuyện, vì chuyện CSGT chặn xe làm luật thì ai mà không biết. Xe mới đủ giấy tờ nhưng muốn moi tiền thì bọn CSGT thiếu gì lý do để xoay, cuối cùng sẽ là cái vở như biển số mờ do bụi bám chẳng hạn. Nghe tôi nói, cậu S. em tôi đáp:

- Ôi chuyệt vặt anh ạ, đủ thì biết thế nào cho đủ nhưng nó bảo đây là luật, thôi T. mày xuống cho nó một vài trăm (ngàn) đi cho xong mất thì giờ làm gì, hôm nay đi chưa chơi đã gặp xui xẻo rồi, rách việc quá.

Một viên CSGT đang nhũng nhiễu người điều khiển phương tiện để xoay tiền mãi lộ (Ảnh minh họa)

Vì muốn xong việc để đi, cậu T. cũng đồng ý xuống xe đi ngược đến chỗ viên đại úy CSGT cầm giấy tờ của T. ban nãy. Ngồi trong xe nhìn ra không hiểu hai người trao đổi gì, một lúc thì lại thấy T. đi lại kiếm một nhân viên CSGT khác (chắc là tổ trưởng), một chốc chả biết hai bên nói qua nói lại rồi thấy cả hai bên cùng to tiếng. Ngồi trong xe thấy vậy S. em tôi vội xuống xe xem có chuyện gì, tôi cũng tò mò mở cửa xe đi theo xem cơ sự ra sao? Chưa tới nơi đã nghe T. nói oang oang:

- Mẹ kiếp, tôi cho thằng này hai lít (200 ngàn), bây giờ nó trả lại giấy tờ không đủ, nó bảo nó không cầm bằng lái của tôi, chỉ cầm giấy tờ xe thôi. Rõ ràng tôi đưa cho nó đầy đủ tất cả giấy tờ, mà bây giờ thằng nọ chỉ thằng kia cuối cùng lại quay ra bảo không cầm bằng lái xe. Thế là thế điếu nào?

Tôi tiến tới gần, để ý nghe thì biết viên cảnh sát (đoán) chắc là tổ trưởng, đeo quân hàm thiếu tá nhưng có lẽ còn ít tuổi hơn tay đại úy. Tôi cũng ôn tồn bảo:

- Các anh xem lại hộ đi, ngồi trên xe tôi thấy cậu này (tay tôi chỉ vào T.) lấy bằng lái từ trong ví ra đưa cho anh đại úy kia cùng giấy tờ xe mà, sao lại bảo không đưa bằng lái được?

Nghe tôi nói vậy, viên thiếu tá trừng mắt nhìn tôi và bảo:

- Ông là thằng đe'o nào, việc gì đến ông? Ông không liên quan yêu cầu ông đi chỗ khác cho chúng tôi làm việc.

Nghe vậy ai mà không tức, tuổi tôi hơn hắn cả chục tuổi, trong khi tôi ăn nói ôn tồn lịch sự thì hắn lại văng cái của khỉ ra với mình. Bực lắm, nhưng tôi cố nén tôi liền bảo:

- Anh là CSGT, là cán bộ nhà nước và là thủ trưởng tổ công tác ở đây, sao anh lại văng tục với tôi. Bác Hồ dạy các anh đối với dân phải kính trọng lễ phép thế nào, anh có nhớ không?

Lúc này xe lưu thông trên đường đã rất nhiều, chắc là lo mất thời gian và cơ hội kiếm ăn, viên thiếu tá lầu bầu trong miệng vừa đủ cho tôi nghe "Mẹ thằng hâm, Hồ với Ao đe'o gì ở đây, rõ rách việc mấy ông này". Rồi hắn nói lớn với mấy anh em chúng tôi:

- Bảo không cầm là không cầm, mấy ông này thích gì? Chắc lại muốn tôi giam xe phải không mà cãi. Chỗ này bây giờ tôi là người quyết định tất cả. Mẹ kiếp, kể cả bây giờ tôi bắt các ông nhảy xuống ao cũng phải nhảy hiểu chưa?

Nói thế chắc là để ra oai dọa anh em chúng tôi, nhưng rồi hắn cũng lớn tiếng gọi viên đại úy kiểm tra xe chúng tôi ban nãy:

- Ê thằng H., mày xem lại cái bằng lái của mấy ông này mày để đâu, sao tao không có?

Thì ra viên đại úy có tên là H., nghe tổ trưởng của mình gọi, đại úy H. vội đi đến và bảo:

- Ông xem lại đi, tôi thu cái gì thì tôi đưa hết cho ông rồi, ông xem lại lần nữa trong cặp của ông đi, xem có lẫn đâu không?

Viên thiếu tá làu bàu "Lẫn vào đ'eo đâu được", miệng nói nhưng tay hắn mở cái ca - táp đang đeo và lôi ra một mớ giấy tờ, lật đi lật lại và miệng bảo không có, không có... luôn miệng. Nhưng chưa dứt câu cuối thì thấy gã buột miệng:

- Sao lại có cái bằng lái của thằng Vinh "sứt" xe tải ở đây nhỉ?

Rồi nghe thấy gã lẩm bẩm một mình "Thôi chết mẹ mình rồi H. ơi, hình như tao đưa nhầm cái bằng của mấy ông này cho thằng Vinh "sứt". Khi ấy, vẻ lúng túng của viên thiếu tá lộ rõ trên mặt, mồ hôi đầm đìa. Hắn đổi giọng bảo viên đại úy H.:

 - Thôi H., nãy mày nhận của các anh ấy bao nhiêu gửi lại các anh ấy, xe thằng Vinh "sứt" bao giờ quay lại nhỉ? Để mình lấy lại cái bằng lái trả lại cho các anh ấy, mẹ thằng ôn Vinh "sứt" này ngu thật, cầm bằng lái của người khác mà cũng không biết (!?).

Nghe hắn nói tôi cười thầm và nghĩ trong bụng, sao mày không chửi mày ngu cho nó yên chuyện mà đi chửi người khác. Khiếp lúc đầu thì mấy ông "sơn tinh" thế, giờ thì... đáng kiếp. Còn cậu T. im từ lúc tôi đến, giờ mới lên tiếng:

- Tôi không lấy lại tiền, tôi đã cho các ông rồi là thôi, tôi cũng hiểu và chấp nhận cái luật "lấy thằng miền xuôi, nuôi thằng miền ngược" của các ông. Bây giờ tôi chỉ lấy lại bằng lái xe. Giờ các ông không trả bằng lái, sau tôi biết đi tìm các ông ở đâu? Tôi nói trước cho các ông biết, ngay bây giờ không trả lại bằng lái cho tôi, các ông sẽ biết tay tôi.

Nghe T. dọa vậy, hai viên cảnh sát cũng hơi ngại chúng thầm thì trao đổi với nhau một tý, rồi viên đại úy quay sang nói với chúng tôi chuyển giọng rất "ngoan" bảo:

- Thôi các anh ạ, chuyện nó nhỡ ra rồi bọn em xin lỗi. Để em gọi điện cho vợ ông kia, trong đêm hôm nay bằng mọi giá bọn em sẽ lấy lại bằng được, tối nay các anh nghỉ ở đâu cho em số điện thoại, nhận được bằng lái em sẽ mang đến tận nơi trả cho các anh ngay. Chuyện không có gì mong các anh đừng làm to chuyện và bỏ qua cho bọn em.

Câu chuyện xảy ra khoảng 20 phút, mấy tên CSGT lo chuyện bằng lái thì ít, mà không muốn chúng tôi có mặt ở chỗ họ làm ăn, vì chỉ một chốc mà xe ô tô ùn lại tương đối nhiều.Thấy đôi co cũng không giải quyết được gì, tôi bảo:

- Thôi T. em bảo các anh ấy viết cho cái biên nhận làm bằng để rồi anh em mình đi, đứng đây cũng chả giải quyết được gì?

Nghe nói vậy, cậu T. được đà nói như chửi:

- Chả cần giấy tờ biên nhận mẹ gì sất, tối nay bọn mày không mang trả lại cho tao, thì ngày mai tự tay ông Giám đốc CA Thành phố phải mang đến cho tao hiểu chưa mấy thằng chó, chúng mày biết về tao hơi ít đấy. Chấm hết.

Vừa nói, cậu T. vừa đi về chỗ xe và bảo chúng tôi "Thôi mình đi các anh". Nghe cậu T. tuyên bố hùng hồn hung hăng như thế thằng CSGT nào chả run, tôi và S. em tôi quay về xe thì viên đại úy hớt hải chạy theo tôi nói như van:

- Thôi bố ơi, con nói rồi con xin lỗi bố, bố cho con cái số điện thoại có gì để con liên lạc với bố. Mất thế nào được, tay lái xe tải kia nó là người ở đây, chắc chắn lấy lại được thôi.
Lúc này còn lại mỗi mình tôi và viên đại úy, nghĩ thương tình tôi cũng cho hắn cái số điện thoại của mình. Vừa cho xong thì cậu T. lái xe cũng lùi tới đỗ cho tôi lên xe. Cậu T. hỏi:

- Thằng chó ấy nó vừa hỏi gì hả anh? Mấy thằng này đáng chết, anh để đấy em sẽ cho chúng nó biết thế nào là lễ độ.

Bình thường xe sẽ chạy theo đường vành đai để tới khu nghỉ mát, nhưng lại thấy T. lái xe chạy vào trong thành phố và đỗ trước phòng CSGT thành phố. T. xuống xe, hăm hở đi vào bên trong một lúc rồi trở lại. Vừa lên xe, chưa gì T. đã làu bàu:

- Hôm nay thứ bảy ngày nghỉ, chả có thằng ma chỉ huy nào trực. Có mỗi mấy thằng ôn trực ban. Lúc nãy, khi em đi vào qua cửa có thằng lính gác cổng nó quát hỏi em đi đâu? Em điên tiết bảo nó tao đang đi tìm thằng bố chúng mày đây, rồi đi thẳng vào phòng Trực ban. Em nói cho mấy thằng trực ban chuyện mất bằng lái, em còn bảo cho chúng nó biết em là con ông nào. Mấy thằng rét run luôn mồm dạ vâng, dạ vâng... Rồi chúng nó hứa sẽ báo cáo lãnh đạo phòng ngay lập tức. Thôi muộn rồi, anh em mình đi, nói thế để dọa cho chúng nó sợ chứ. Người thường có cái bằng lái ô tô mất hàng triệu, còn em cái bằng lái xe là cái đinh gì. Anh tin không, em gọi điện bây giờ đến trưa là có cái mới chờ sẵn ở nhà em rồi? 
(Còn tiếp....)
 Hà nôi, ngày 08 tháng 9 năm 2011
------------------------
*Đây là trang Blog cá nhân của Kami. Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á châu Tự do RFA