35 năm tù cho 4 bị cáo bắt giữ "sa tặc" – Một bản án phi lý (Phần 2)

Hình: Khu vực xảy ra sự việc (Nguồn: nld.com.vn)

Cướp tài sản là hành vi "dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản". (Điều 168, Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017).

Theo đó, hành vi tội phạm (thuộc mặt khách quan của tội phạm), và mục đích tội phạm (thuộc mặt chủ quan của tội phạm) là hai dấu hiệu bắt buộc để xác định một người có phạm tội cướp tài sản hay không. 

Hành vi tội phạm

Cướp tài sản, như định nghĩa trên đây, có thể được thực hiện bằng một trong 3 loại hành vi sau:

• Dùng vũ lực: là hành vi dùng sức mạnh vật chất tác động vào đối phương nhằm làm tê liệt sự chống cự của người này
• Đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc: là hành vi dùng lời nói hoặc cử chỉ đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc, khiến đối phương tê liệt ý chí. Hành vi này có thể được thể hiện bằng sự phô trương công cụ hay phương tiện gây vũ lực nào đó
• Hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được: là các hành vi như dùng thuốc mê, lừa đối phương vào bẫy, v.v. khiến đối phương mất khả năng chống cự

Dựa trên cáo trạng của VKS, Cường đã cầm theo tuýp sắt và việc nhóm của Cường hành hung nhóm của ông Thành là có xảy ra, tức là nhóm của Cường có dùng vũ lực. 

Các hành vi đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc và hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được – liên quan đến tội cướp tài sản – không được thể hiện trong các trích dẫn gián tiếp của báo chí về cáo trạng lẫn quan điểm của VKS, nên có khả năng VKS cho rằng không có các hành vi này. (Hành vi trói bị hại, theo người viết, được VKS xem là dấu hiệu của tội bắt giữ người trái pháp luật mà không phải của tội cướp tài sản.)

Có thể không nghi ngờ rằng các bị cáo đã dùng vũ lực, song việc dùng vũ lực này có phải nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản hay không?

Mục đích tội phạm

Lời khai của các bị cáo cho thấy một cách nhất quán rằng trong toàn bộ diễn biến sự việc, họ chỉ có mục đích ngăn cản "sa tặc" mà không hề có mục đích chiếm đoạt tài sản.

Ngay cáo trạng của VKS viết rằng khi biết có thuyền hút cát gần khu vực đất nông nghiệp của gia đình mình, Cường đã rủ thêm 5 người đi đuổi đánh, bắt giữ "sa tặc", và khi lên thuyền thì Cường đã hỏi nhóm ông Thành rằng "Sao chúng mày hút cát ở đây?"

Cáo trạng cũng viết rằng Cường thu một chiếc điện thoại của ông Thành sau khi ông này lấy điện thoại ra nghe vì có cuộc gọi đến, và trong lúc trói ông này thì nhóm của Cường thu chiếc điện thoại còn lại của ông.

Nếu có mục đích chiếm đoạt tài sản đồng thời với mục đích bắt giữ "sa tặc", sẽ hợp lý hơn nhiều nếu nhóm của Cường lục soát người của ông Thành từ trước mà không phải sau khi ông này lấy điện thoại ra nghe, và cùng với đó, lục soát người của bà Anh và cả thuyền để tìm các tài sản có giá trị (thay vì chỉ lấy hai chiếc điện thoại của ông Thành), tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra.

Hơn nữa, căn cứ xác định Cường không có mục đích chiếm đoạt tài sản còn nằm ở lời khai của Cường và một trong hai em trai của Cường về các hành vi khác có liên quan: 

• Cường đã yêu cầu ông Thành tắt điện thoại khi nghe điện thoại của ông Thành đổ chuông để ông Thành không gọi thêm người đến đánh nhau, ông Thành làm theo và chủ động đưa cho Cường.
• Cường đưa hai chiếc điện thoại cho em trai trên đường đến bệnh viện và dặn phải giao ngay cho công an.
• Người em trai đưa Cường đến bệnh viện xác nhận rằng Cường có dặn như vậy, và khi công an đến, do không mang theo giấy tờ để lập biên bản nên họ đề nghị gia đinh giữ tiếp và giao sau.

Các lời khai trên đây nói đến ông Thành và các công an viên đến bệnh viện nơi Cường trị thương. Không rõ cơ quan điều tra có lấy lời khai của những người này về những tình tiết này để làm rõ hay không (chưa có thông tin về điều này từ các tường thuật trên báo chí).

• Nếu không, đây là một thiếu sót trong quy trình tố tụng, khi cơ quan điều tra bỏ lỡ những người liên quan đến các tình tiết quan trọng của vụ án. 
• Nếu có và nếu lời khai của họ khác với lời khai của nhóm của Cường, thì liệu cơ quan điều tra có thực hiện hoạt động đối chất theo quy trình tố tụng hay không và nếu hoạt động đối chất có xảy ra, VKS và toà án dựa trên cơ sở nào để cho rằng lời khai của nhóm của Cường là sai sự thật?

Các tường thuật trên báo chí cho thấy VKS bác bỏ hầu hết quan điểm của các luật sư cũng như những lời bào chữa của các bị cáo. VKS nhận định có đủ căn cứ xác định 4 bị cáo dùng vũ lực để cướp tài sản mà không nêu ra được căn cứ xác đáng cho thấy họ có mục đích chiếm đoạt tài sản. 

Vì mục đích tội phạm là dấu hiệu bắt buộc để xác định một người có phạm tội cướp tài sản hay không, một khi VKS không nêu ra được căn cứ cho thấy các bị cáo có mục đích đó, thì nhận định nêu trên của VKS là hết sức phi lý.

Bản án của toà án, dựa trên quan điểm của VKS, tuyên 4 bị cáo phạm tội cướp tài sản, vì vậy, cũng hết sức phi lý và không thể chấp nhận.