Về tên gọi của nCoV: Nhiều người đang hiểu lầm đấy!

Hình: Minh họa nCoV (Nguồn: aafp.org)

"WHO giờ cũng phong thủy à? Corona hay Covid-19 là được. Bày đặt SARS-CoV-2. Bản chất nhìn thấy biến thể của cả SARS và Covid? Hãi lắm."[1] 

"Virus gây bệnh Covid-19 được đặt tên mới: SARS-CoV-2!? Đến quỳ lạy với thuật ngữ xoành xoạch của ông WHO."[2]

"Kệ mẹ bọn WHO ăn hại muốn đổi tên gì thì đổi, từ rày trở đi ta sẽ gọi là SIÊU VI KHUẨN VŨ HÁN. (...)"[3]

Trên đây là một vài ví dụ về việc người ta chỉ trích WHO vì chuyện tên gọi của nCoV.

Sự chỉ trích bắt đầu từ khi Thanh Niên đăng bài viết 'Virus gây bệnh COVID-19 được đặt tên mới: SARS-CoV-2' vào ngày 22/2 vừa qua.[4]

Theo những người chỉ trích, WHO đã đổi tên nCoV nhiều lần. Có người thì cho là 2 lần. Có người thì cho là 3 lần, hoặc hơn.

Nhưng thực tế là kể từ cái tên tạm thời nCoV hay 2019-nCoV (nCoV là viết tắt của novel corona-virus, nghĩa là virus corona mới), WHO chưa bao giờ đặt tên chính thức cho virus này.

Covid-19, tên mà nhiều người tưởng là WHO đặt cho nCoV, thật ra là tên mà WHO đặt cho bệnh mà nCoV gây ra. (Covid là viết tắt của corona-virus disease, và chữ 'd' trong Covid nghĩa là bệnh.)

Trong khi đó, SARS-CoV-2, tên mà nhiều người cũng tưởng là WHO đặt cho nCoV, thật ra là tên mà ICTV, Tổ chức Quốc tế về Phân loại Virus, đặt cho nCoV.

Sở dĩ ICTV đặt tên như vậy là vì nCoV có liên hệ về gen với SARS-CoV, virus gây bệnh SARS vào các năm 2002-2003.

Thông tin và giải thích về hai tên gọi trên đây được đăng trên website của WHO và của ICTV, mà bất cứ một người có trình độ tiếng Anh cơ bản nào cũng có thể tìm đọc và kiểm chứng.[5][6][7]

Cần nói thêm rằng ICTV không phải là tổ chức con của WHO, nên việc ICTV đặt tên cho nCoV không thể được xem là WHO đặt tên cho nCoV.

Như vậy, một đằng tên bệnh do WHO đặt, và một đằng là tên virus do ICTV đặt, và như trên đã nói, WHO chưa bao giờ đặt tên chính thức cho nCoV, huống chi là đổi tên nCoV nhiều lần.

Sự hiểu lầm này có thể được giải thích bằng ba lý do chính.

Thứ nhất là nhiều báo trong nước ban đầu đã lẫn lộn giữa tên bệnh và tên virus, và do đó đưa tin sai, rằng WHO đặt tên chính thức cho nCoV là Covid-19.[8] Bản thân tôi cũng đã hiểu lầm như vậy khi đọc các tin tức từ các báo trong nước.

Thứ hai là thói quen và khả năng đọc hiểu của nhiều người Việt Nam, đặc biệt là của những người chỉ trích WHO, là hạn chế. Một số có thể đơn giản chỉ đọc tiêu đề các bài viết trên các báo. Một số khác có thể đọc cả nội dung các bài viết song cũng hiểu sai. Tôi có thể nói vậy vì bài viết trên Thanh Niên tuy đã ghi rõ Covid-19 là tên chính thức của bệnh do WHO đặt, còn SARS-CoV-2 là tên chính thức của virus do ICTV đặt, nhưng các bình luận bên dưới bài viết cho thấy đa số người đọc cho rằng WHO đổi tên virus nhiều lần (!).

Thứ ba là ngay cả khi các báo đưa tin theo sau Thanh Niên rằng nCoV được đặt tên chính thức là SARS-CoV-2, thì không ít trong số đó không phân biệt được rằng ICTV, mà không phải WHO, đặt tên đó. 

Mặc dù tên chính thức của virus đã có từ ngày 11/2, cùng ngày với tên chính thức của bệnh, nhưng do hiểu lầm mà mãi tới 22/2, các báo mới đồng loạt đưa tin theo sau Thanh Niên về tên chính thức của virus.

Đối với công chúng, để dễ dàng và thuận tiên cho họ, báo chí có thể gọi virus Covid-19 song chí ít thì báo chí và người đọc cần hiểu rằng gọi vậy là để chỉ virus gây ra bệnh Covid-19, và Covid-19 là tên bệnh, mà không phải tên virus, cũng như khi ta gọi virus cúm là để chỉ virus gây ra bệnh cúm, song hiểu rằng cúm chỉ là tên bệnh mà thôi. 

Chú thích:

[1] https://www.facebook.com/DNQ9999/posts/10121631664577674

[2] https://www.facebook.com/son.nghe.17/posts/1890706701094607

[3] https://www.facebook.com/N.AnhChi/posts/10212895418855224

[4] Virus gây bệnh COVID-19 được đặt tên mới: SARS-CoV-2
https://thanhnien.vn/the-gioi/virus-gay-benh-covid-19-duoc-dat-ten-moi-s...

[5] Q&A on coronaviruses
https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses

[6] Naming the coronavirus disease (COVID-2019) and the virus that causes it
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technica...(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it 

[7] Thông tin về việc ICTV đặt tên cho nCoV hiện có ở ngay trang đầu
https://talk.ictvonline.org

[8] Ví dụ về một số báo nhầm lẫn rằng Covid-19 là tên chính thức của nCoV
https://www.facebook.com/nhungnt184/posts/3562683573773033