Tướng Giáp chết và sự khủng hoảng thần tượng

Trong những ngày này, đối với bà con miền Trung vừa thoát thiên tai, bão lũ, nỗi bàng hoàng vẫn chưa hết, thì chuyện đại tướng Võ Nguyên Giáp mất đi, đó là một dòng tin, và với nhiều người, hình như ông ấy là một tướng tài, sống thanh liêm, từng bị đọa và cũng từng kêu gọi chống bauxite Tây Nguyên, câu chuyện dừng ở đó. Nhưng với một số bà con đồng bào thiểu số Tây Bắc, đây là thời gian mà họ thấy rằng thần tượng của họ đã vĩnh viễn ra đi. Xét cho cùng, mọi biểu hiện đều bày tỏ tâm lý con người, nhưng với người bình thường thì mọi chuyện bình thường, với đám đông bị nhồi sọ thì mọi chuyện phát triển theo chiều khác.
Gặp một thanh niên đang khóc bù lu bù loa giữa đoàn người rồng rắn trên đường vào nhà tướng Giáp ở Hà Nội, chúng tôi hỏi thăm, anh nói trong nước mắt rằng anh tên Hồ Văn Từng, đến từ Lao Bảo, Quảng Trị. Chúng tôi hỏi thăm thêm về những hiểu biết và mối gắn kết của anh hoặc gia đình anh với tướng Giáp thì nhận được câu trả lời hết sức khôi hài là anh không biết gì về tướng Giáp ngoài việc được học và hiểu rằng tướng Giáp là một bồ tát sống, ông rất anh hùng và dưới mức Hồ Chí Minh một chút. Anh Từng cho biết thêm là anh được dạy từ lúc còn tấm bé rằng phải tôn thờ bác Hồ và tướng Giáp cũng như Phạm Văn Đồng, Lê Duẩn.
Khi chúng tôi hỏi thêm về hiểu biết của anh Từng với mấy ông vừa nêu tên, kể cả Hồ Chí Minh thì cũng nhận được cái lắc đầu trong nước mắt rằng anh không biết gì, chỉ cần biết đó là những anh hùng dân tộc. Chúng tôi hỏi thêm về Trần Quốc Tuấn, Trần Quốc Toản, Nguyễn Trãi, Lê Lợi… Cũng nhận được cái lắc đầu rất ư hồn nhiên và ngây ngô, không biết gì!
Chưa nản, chúng tôi tìm những người khóc và những người rươm rướm nước mắt, cố tiếp cận và hỏi thăm họ thử xem họ hiểu biết về đại tướng Võ Nguyên Giáp được nhiều chừng nào thì cũng hỡi ôi, họ biết rất ít về vị tướng mà họ đang khóc. Họ đến tiễn đưa, than khóc là vì họ nghe đài (phát ra từ mấy hiếc loa sắt làng xã) nói về tường Giáp cảm động quá và kêu gọi hãy để tang, những bài viết trên các đài, báo địa phương. Và vì quá cảm động, họ đã băng rừng lội suối, đón xe xuống Hà Nội để tiễn đưa.
Ngoài những đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Bắc khóc bạo trong đám tang tướng Giáp, còn có cả những đoàn viên đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cũng vừa nắm tay nhau dàng thành hàng rào che chắn những người đến viếng tướng Giáp vừa rươm rướm nước mắt. Cách chỗ họ đứng chưa đầy ba bước chân là không khí chộn rộn của phố phường, người đi ngược kẻ về xuôi sau một ngày lao động vất vả. Và có lẽ, trúng mánh nhất trong đám tang tướng Giáp, nằm về thành phần lao động bình dân là chị chai bao có số có má ở Hà Nội, chỉ riêng chị này được phép lảng vảng lượm chai bao đồng nát trong khu vực đường trước nhà tướng Giáp. Có ngày chị nhặt đến hơn một tạ vỏ chai nước suối, kiếm bèo nhất cũng được một triệu đồng. Đương nhiên là trúng mánh nhất trong đám tang phải nhắc đến những ông cỡ như Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng… Có cơ hội phô diễn mối “tương cảm” đồng chí và vô hình trung, sự kính cẩn nghiêng mình của họ cũng tạo dáng cho một mô tuýp “thanh liêm tương xứng” nào đó…!
Có một điểm lạ là cho đến thời điểm bây giờ, ở thế kỷ 21, giữa thủ đô Hà Nội và giữa cái nơi thường xuyên tiếp xúc với nhân dân các nước tiến bộ thông qua con đường du lịch, ngoại giao. Nhưng hiệu ứng đám đông, tâm lý đám đông vẫn còn rất nặng. Đặc biệt là nó chiếm tỉ lệ rất nặng giới trẻ, tầm từ 18 đến 25 tuổi. Vì khi quan sát đoàn người rồng rắn trước nhà tướng Giáp, với số lượng ước chừng 20 ngàn người, trong đó phần đông là thanh niên các dân tộc thiểu số, thành niên mặc áo đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và một số nhóm già cựu chiến binh người Kinh và cựu chiến binh các dân tộc thiểu số.
Và khi chúng tôi thử khảo sát sự hiểu biết của họ về đại tướng Võ Nguyên Giáp nói riêng cũng như về chế độ Cộng sản nói chung, kết quả nhận được là có vẻ như họ hoàn toàn không có chút hiểu biết nào về các “thực thể” này cho dù đứng trên góc độ nào. Thậm chí có một cựu chiến binh người Mông còn giải thích với chúng tôi rằng sở dĩ nói tướng Giáp là “anh cả của quân đội nhân dân Việt Nam” là vì ông lớn tuổi nhất trong quân đội Việt Nam và mang quân hàm lớn nhất trong quân đội Việt Nam, thế thôi(!?).
Điều này cho thấy rằng ngoại trừ những thanh niên yêu nước và những nhà đấu tranh cho dân chủ, nhân quyền Việt Nam, ngoại trừ những trí thức tỉnh thức cùng những dân oan, những người đã nhận thức được thế nào là văn minh, dân chủ, có vẻ như phần đông thanh niên nói riêng và người dân nói chung đã bị mê thuốc quá nặng trong cơn lên đồng tập thể mà người chủ xướng cuộc chơi này không ngoài ai khác là đảng Cộng sản. Họ đã khéo léo nặng ra những thần tượng, nặn ra những “thánh nhân” một cách không ngừng nghỉ nhằm nhồi sọ khắp các miền, khắp các thế hệ để chiêm bái, để kéo theo hàng loạt mê tín chế độ và biểu tượng chế độ.
Và, trong lúc này, khi mà các nhà dân chủ Việt Nam ngày càng hoạt động hăng hái, mạnh mẽ, bất chấp hiểm nguy, bất chấp mọi thứ rủi ro do nhà cầm quyền gây ra, họ sẵn sàng đối mặt mọi thứ để đấu tranh cho con đường dân chủ Việt Nam, thì cũng là lúc hình tượng Hồ Chí Minh bị phai nhạt đi rất nhiều trong những người từng mê tín ông ta. Mà không có gì nguy hiểm cho chế độ Cộng sản bằng khủng hoảng thần tượng. Chính vì thế, tin về cái chết của tướng Giáp cũng là một cơ hội nặn thần tượng, nặng thánh và củng cố thần tượng chủ nghĩa của họ.
Nhưng không biết, trong thế kỉ tiến bộ này, họ sẽ tạo được thần tượng bao lâu và liệu cách làm như thế có còn hợp lý nữa hay không? Nhưng dù sao, cái chết của tướng Giáp cũng cho thấy chưa bao giờ chủ nghĩa Cộng sản ở Việt Nam khủng hoảng thần tượng/hình tượng như lúc này!