Đạo quân "Cá Lóc" và thảm họa sinh thái ở Hoa Kỳ

Cá lóc xâm nhập vào phụ lưu sông Potomac ở khu vực bang Virginia, Maryland và thủ đô Washington đang là chủ đề báo động tai ương về sinh thái ở Hoa Kỳ. Cá lóc có tên trong tiếng Anh là snakehead (đầu rắn). Cái tên này nghe qua đã có sự dữ dằn liên tưởng ngay các băng đảng Xà Đầu buôn lậu người vào Mỹ gây nên một sự ác cảm trong dư luận lúc loài cá này mới bị phát hiện.
Câu chuyện làm sao cá lóc vào được phụ lưu sông Potomac vốn có nhiều dẫn chứng nhưng bằng chứng "tự thú" hiển hiện nhất là do một người Trung Quốc thả xuống hồ thông với các dòng sông suối. Anh chàng này định mua cá về nấu cháo báo hiếu lúc mẹ bị bệnh. Nhưng mẹ chưa kịp ăn thì bệnh đã khỏi do đó người đàn ông này sinh lòng từ bi mà phóng sanh mấy con cá. Cá sinh sôi rất nhanh. Chính quyền tiểu bang lúc đó phải huy động tát hồ, đánh thuốc độc, khử oxy nhằm tiêu diệt triệt để nhưng mọi nỗ lực đều bị thất bại. Phí tổn lên tới hàng triệu đô la ngân sách cũng không thể ngăn chặn loài cá này đã xâm nhập lưu vực sông Potomac và nay còn lan rộng ra khắp các tiểu bang miền Nam Hoa Kỳ.
Câu chuyện sơ ý phóng sanh loài cá này vào Mỹ cũng tạo nên dư luận chỉ trích về trách nhiệm và kiến thức của con người trước vấn đề cân bằng sinh thái.
Cá lóc là loài cá dữ. Khi vào trúng điều kiện sinh thái ở Bắc Mỹ chúng đã sinh sôi nảy nở với mức độ khủng khiếp. Chỉ trong vài năm trở lại, cá lóc trở thành loài cá dễ câu được trong các dòng sông và phụ lưu ở Maryland và Virginia.
Hiện nay, chính quyền đã ra nhiều chương trình khuyến khích tặng thưởng để những người câu phải giết loài cá lóc. Trong lúc đó các nhà khoa học phải nghiên cứu làm sao cân bằng sinh thái với sự hiện hữu của loài cá này.
Tuy nhiên, cũng như là một nhược điểm của con vật dữ, loài cá này rất tạp ăn, câu rất dễ. Ngoài ra, trong quá trình sinh sản, cá mẹ nuôi cá con theo từng ổ từng đàn màu đỏ, dễ phát hiện. Cá con phải ngoi lên bờ đớp nước theo bầy đàn. Do đó, các nhà khoa học chỉ cần truy tìm được ổ cá là có thể tiêu diệt phần lớn cá con bằng cách xung điện.
Tiếng đồn trong cộng đồng câu cá Việt Nam

Nhưng thêm một đặc điểm quan trọng khác là thịt loài cá này rất ngon. Lúc đầu thì người Mỹ rất sợ với cái tên snakehead. Nghe tên là đã không dám ăn như kiểu người Mỹ không dám ăn cá chép vậy. Thế rồi, theo sự tìm tòi về văn hóa ẩm thực, người ta cũng thừa nhận loài cá này cũng là một đặc sản ngon ở Á châu.
Có một số ý tưởng tìm cách đổi tên cho nó, đưa vào danh phẩm hàng hóa. Đây cũng là phương pháp khống chế bằng cách thương phẩm hóa thì hy vọng sự đánh bắt sẽ có quy mô hơn. Chính quyền phải ra sức hướng dẫn các tay câu cá không được thả xuống mà giết đi, khuyến khích ăn thịt như các loài cá ngon khác.
Cá lóc vào được sông Potomac là câu chuyện hiếu kỳ đặc biệt. Loài cá này thường phải nhập cảng từ Thái Lan rất đắt ở dạng đông đá. Trước khi có vụ cá thả xuống sông hồ Maryland thì Hoa Kỳ cho nhập cảng ở dạng cá sống. Bây giờ thì hoàn toàn cấm. Ai đem vào thì bị tù và phạt tiền rất lớn.
Thế rồi, một sớm một chiều, cá lóc tươi ngon bơi đầy sông hồ. Câu cá lại còn được tặng thưởng.
Anh Lê Kỳ Nam, một tay câu cá ở Virginia có nhiều kinh nghiệm về chuyện này. Những con cá to lớn như thế này ở sông hồ Việt Nam cũng còn hiếm, không ngờ nó sang tận Mỹ. Anh Nam cho biết, "bây giờ người Mỹ cũng biết ăn nên cũng mọi người cũng có thể yên tâm là loài cá này không thể áp đảo hoàn toàn sinh thái sông hồ mà tiêu diệt các loài cá bản địa khác như cá bass, cá trout... Tuy nhiên, anh cũng phải thừa nhận rằng câu được cá lóc càng to thì câu các loài cá khác ít lại.
Vốn là chủ của nhà hàng New Season trong vùng thủ đô Washington chuyên bán những món hàng phải nhập cảng từ Đông Nam Á nên anh Nam nhìn vào cá lóc như là một cơ hội giúp chính quyền cân bằng sinh thái bằng cách giới thiệu các món ăn như "canh chua cá lóc". Maryland cũng là nơi nổi tiếng về cua và các loại hải sản cao cấp khác.
Theo các tay câu cá chuyên nghiệp, cá lóc ở sông Potomac tuy nhiều đấy nhưng hiện nay hệ thống câu bắt cá này để bán cho các nhà hàng Việt Nam chưa hoàn thiện và chưa ổn định được nguồn hàng khi có nhu cầu lớn hơn.
Theo giới sành ăn trong vùng thủ đô Washington, đây là loài cá lóc bông thịt trắng, giống hệt loài cá ở Việt Nam, chất thịt thơm ngon, và có giá trị dinh dưỡng cao.
Cũng như trong tiếng Trung Quốc gọi cá này lễ ngư, lôi ngư, xà đầu ngư (snakehead)…, cá lóc có nhiều tên gọi khác nhau trong tiếng Việt, cá tràu, cá chuối, cá quả, cá đô, cá sộp  vv… tuỳ theo địa phương.
Căn cứ vào sức sống trường kỳ, kiên cường bám chặt "quê hương", cá lóc có thể sống trong bùn, bò trườn trên cạn, chịu được nóng lạnh ôn hàn nhiệt đới lại biết tấn công tự vệ và ăn tạp bất cứ con gì. Trong các phim tài liệu chiếu về hình ảnh một đàn vịt chạy tung tóe vì bị cá lóc rượt khi lỡ bơi vào khu vực cá con của nó gây nên cảm giác lo lắng loài cá này có thể giết cả các loài chim trời vịt nước trong khu vực sông hồ.
Xét cho cùng, cá lóc là loài cá đáng sợ nếu như các nhà khoa học không tìm ra được biện pháp cân bằng sinh thái mới. Tuy nhiên, ở góc độ giải trí thì nhiều người câu cá đang tìm được niềm vui về hương vị mới, "đi câu cá lóc" ở Hoa Kỳ.
Tuy cá lóc phù hợp với khẩu vị Á Đông nhưng trong cộng đồng câu cá Việt Nam cũng ý thức rằng đây là một tai ương về mặt sinh thái cho Hoa Kỳ, "làm thịt không thương xót". Chính quyền các tiểu bang sẽ còn phải tốn cả hàng trăm triệu đô la tiền thuế để tìm ra phương pháp giải quyết lâu dài.

Tùng Nguyễn, một tay câu cá ở Virginia với chiến lợi phẩm Cá Lóc
Trần Đông Đức - RFA Blog